45 maddede corona virüs hakkında bilmeniz gereken her şey

DÜŞMANI TANIYALIM 

* Nedir?
Hayvanlar arasında yaygın olan büyük bir virüs grubu.

* Ne zaman, nerede, nasıl doğdu?
İlk kez geçen aralıkta Çin’in Vuhan şehrinde görüldü. İlk vakanın buradaki hayvan pazarında balık satan 49 yaşında biri olduğu tahmin ediliyor.

* Nasıl bulaşıyor?
Öksürme ve hapşırmayla havaya saçılan virüslerin solunum yolundan vücuda girmesiyle, virüsün bulunduğu eşyalara dokunulduktan sonra da ağız ya da buruna taşınarak...

* Kaç kişide görüldü, kaç kişi hayatını kaybetti?
13 Mart itibariyle dünyada 138 bin 611 kişide görüldü. 5 bin 83 kişi bu virüs sebebiyle hayatını kaybetti.

* Kaç ülkeye yayıldı?
87. En çok vaka görülen ülkeler; 81 bin kişiyle Çin, 11 bin 255 kişiyle İtalya ve 6 bin 562 vakayla İran.

* Nasıl yayıldı?
İtalya, Avrupa’nın en yaşlı nüfusuna sahip. Uzmanlar bunun virüsün yayılmasında etkili olduğunu düşünüyor.

* Geçerli bir tedavi yöntemi, aşısı var mı?
* Henüz yok.

Gelecekte bizi neler bekliyor? 

*Ne kadar daha yayılacak? Değişik projeksiyonlar var.

Bu şekilde devam ederse dünya nüfusunun yüzde 40 ila 70’ine bulaşabileceği söyleniyor. Hastalığın yüzde 80 civarında hafif belirtilerle geçtiği varsayılırsa; ancak geri kalan yüzde 20’lik kısımda ciddi bir probleme yol açabileceği düşünülüyor. Başka bir tahmin de virüsün grip virüsünde olduğu gibi mevsimsel bir hastalığa dönüşmesi.
(Prof. Dr. Murat Akova )

* Yazın yayılma hızı düşecek mi?

Havalarla ilgisi yok. Ya toplumun önemli kısmı bağışıklık kazanacak ve virüs bulaşacak kişi bulamayacak, ya mutasyona uğrayacak bulaşma özelliğini bir anda kaybedecek (SARS’ta öyle olmuştu) ya da bir aşı geliştirilecek.
(Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Mehmet Ceyhan)

Türkiye’de son durum 

* Kaç Türk’te var?
Altı.

* Türkiye’ye neden geç geldi?
Yolcular havaalanlarında termal kameralarla takip edildi. Riskli bölgelere uçuşlar durduruldu. İran ve Irak sınırları kapatıldı. Virüsün görüldüğü ülkelerden gelenlere 14 günlük karantina uygulandı. Türk vatandaşları salgın bölgelerinden tahliye edildi.

Önlemler: Eğitime ara verildi. Spor müsabakaları seyircisiz oynanması kararlaştırıldı. Kültür sanat faaliyetleri durduruldu.

Nasıl korunuruz? 

* Kimler risk altında?
65 yaş üzerindekiler, eşlik eden hastalıkları olanlar ve bağışıklık sistemi güçlü olmayanlar.

* Bağışıklık sistemi nasıl güçlendirilir?
- Günde yedi saat uyuduğunuzdan emin olun. Günaşırı yarımşar saat egzersiz yapmaya çalışın. Meditasyon destekleyicidir. Tüm sebze ve meyveler antioksidan içerir. Özellikle pancar, mürver, sarmısak, brokoli, turunçgiller, böğürtlen ve kiviye öncelik verin.
(Hürriyet yazarı Dr. Mehmet Öz)

- D Vitamini, çinko, üç saatte bir 500 veya 1000 mg Vitamin C (ishal yaparsa azaltılabilir), sistein içeren destekler, iki günde bir ‘colostrum’ ve probiyotik alınabilir.
(Biyokimya ve antiaging uzmanı Dr. Ayşegül Çoruhlu)

* Hijyen kuralları neler?
-  Hasta insanlarla temastan kaçının.  Ağız, burun ve göze dokunmayın.   Ellerinizi en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkayıp kurulayın.   Sabun ve su yoksa alkol bazlı el antiseptiği veya kolonya kullanın.  Öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzınızı tek kullanımlık mendille örtün, yoksa dirsek içini kullanın.
(Türk Tabipler Birliği)

* Maske kullanmalı mı?
-  Sağlıklı kişilerin kullanmasına gerek yok.
-  Filtreli maskeler başka solunum sıkıntılarına sebep verebilir, kullanmayın. Gerekli durumlarda kullanılacak maskelerin cerrahi/basit/tıbbi maske olması yeterli.
- Defalarca kullanılması mikroplaşma riskini arttırır. Kullanılmış maskeyi hemen çöpe atın.
(Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz)

* Eldiven giymeli mi?
Sağlık çalışanları dışındaki kişiler eldiven kullanmamalı. Uygun şekilde kullanılmadığında hastalığın daha çok yayılmasına neden olur.
(Türk Tabipler Birliği)

* Evde nelere dikkat etmeli?
Sık sık havalandırın. Normal deterjanlarla temizlik yeterli.
(Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz)

* İşyerinde alınması gereken önlemler
Ortak kullanılan alanların hijyeni sağlanmalı. Koruyucu malzeme temin edilmeli. Ortam sık sık havalandırılmalı. Şüphe, tedavi durumunda geçimleri garanti altına alınmalı.
(DİSK Genel Başkanı Dr. Arzu Çerkezoğlu)

* Toplu taşımada neler yapılmalı?
Mümkün olduğunca az kullanılmalı. İndikten sonra eller yıkanmalı, dezenfektan ya da kolonyayla temizlenmeli.

* Sosyal hayat nasıl etkilenecek?
Tokalaşma, sarılma, öpüşme riskli. Kalabalığa girmeyin. (Boston Üniversitesi Asistan Profesör Emrah Altındiş)

* Evcil hayvanları nasıl koruruz?
Kedi ve köpekten bulaştığına dair bir tanı yok. Ama hayvanları sevdikten sonra el hijyeni çok önemli.
(Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz)

* Yurtdışı seyahati söz konusuysa...
Uçak kapısı, kontuar gibi yerlerde beklerken insanlarla araya bir metre mesafe koymalı. Gidilen ülkede de kalabalıktan uzak durulmalı. Özellikle virüsün olduğu ülkelerden dönenler 14 gün evden çıkmamalı.
(Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz)

* Çocukları nasıl koruruz?

Yalan söylemeyin. Sorularını yanıtlayın. Korkutucu olmadan, baskı kurmadan ve tehdit etmeden ellerini sık sık yıkaması gerektiğini anlatın.
(Çocuk ve ergen psikiyatrı Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan)

Virüsü kaptıysak... 

*Nasıl anlarız?
Üç ana belirti var; ateş, öksürük ve nefes darlığı. Virüsü kapanların yüzde 80’inde çok hafif ya da belirtisiz geçebiliyor.
(Prof. Dr. Murat Akova )

* Şüpheleniyorsak ilk ne yapmalı?
En yakın doktora başvurun. Doktor muayeneden sonra zatürree hali söz konusuysa sizi bakanlığın belirlediği hastaneye yönlendirecektir.
(Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Mehmet Ceyhan)

* Tanıyı koyabilen kaç hastane var?
Tanıyı sadece Sağlık Bakanlığı koyabiliyor. Başvurduğunuz sağlık kuruluşu sizden alınan örneği, Ankara’daki Halk Sağlığı Laboratuvarı’na gönderiyor. (Prof. Dr. Murat Akova)

* Hasta olan biri neler yaşıyor?

Bu bir solunum yolu enfeksiyonu. Özellikle ateş, öksürük ve nefes darlığı oluyor. Belirtiler virüsle karşılaştıktan beş gün sonra ortaya çıkıyor. Hastanın bağışıklık sisteminin sağlam ya da zayıf oluşuna ve yaşa bağlı olarak ya ilerleyip zatürreeyle beraber solunum yetmezliğine giden bir tabloya yol açıyor ya da kendi kendine iyileşiyor.
(Prof. Dr. Murat Akova)

* Tedaviyi destekleyici bir şeyler var mı?
Direkt bir tedavisi, ilacı yok. Sağlıklı beslenme ve yeterli uyku önemli. Kelle paça çorbası, tuzlu suyla gargara gibi şeylerin özel bir faydası yok.
(Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Mehmet Ceyhan)

* Ne kadar sürede geçiyor?
Hastaların hastanede yatma süreleri yaklaşık 10-14 gün. (Prof. Dr. Murat Akova )

* Bir kere kapıp iyileştiysek bir daha olma ihtimali var mı?
Şu anda bilinmiyor. (Prof. Dr. Murat Akova )

Psikolojimizi nasıl koruruz? 

(Psikiyatr Prof. Dr. Yankı Yazgan)

* Ruh sağlığı için ne yapmalı?
- Salgınla ilgili yeni haberleri dakika dakika izlemekten vazgeçin. Bilimdışı bilgiler veren kişilere uzman unvanlı olsalar bile kulak vermeyin. Yetkililerin kararlarına göre hareket edin. Umudunuzu kaybetmeyin, bu durumun geçici ve az zararla atlatılma olasılığının çok yüksek olduğunu hiç unutmayın.

* Hijyen takıntısına dönüşmemesi için ne yapmak gerek?
- Hijyen kurallarının iyi belirlenmesi, bu kurallara tam uyulması takıntıdan farklı bir durum yaratır. Takıntı daha ziyade ne yapılacağının bilinmediği, önlemlerin ölçüsünün belirlenmediği durumlarda şiddetlenebilir. Önceden benzer sorunları yaşamış olanların bu hijyen uygulamalarını takıntıya çevirme olasılığı nedeniyle tekrar görüş almaları faydalı olur.

* Yaşadığımızın yerin karantina altına alınması durumunda sakinliğimizi nasıl koruruz?
- Sorumluluklarını aksatma kaygısından tutun sevdiklerimizden ayrı kalma olasılığına kadar değişen sahici kaygılar doğar. Ancak makul bir önlem olduğuna toplumun ikna olması ve durumun geçiciliği bu zorluğa katlanmayı sağlayabilir.

* Stok yapmamıza gerek var mı?
Hayır. Abartılı stok başka insanların kaynaksız kalmasına sebep oluyor. Salgınla mücadelenin en önemli kurallarından biri nezaket ve saygıdır.
(Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz)

* Toplumsal sonuçları ne olacak?

(Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Demet Lüküslü)

* Devletler küresel sorunlarda küresel mücadele vermek yerine genelde kendi başlarına çözme yoluna gidiyorlar. Bu kez de ya içe kapanma yolunu seçecek ya da ulus-ötesi sorunlara çözüm bulacak mekanizmalara daha büyük önem verecekler. Ancak gidişat içe kapanmanın yaşanacağını gösteriyor.

* Koronavirüsün toplumsal eşitsizlikleri tersine çeviren bir yanı var. Örneğin, yurtdışına seyahat yapıyor olmanın virüsü kapma ihtimalini yükseltmesi, yurtdışına seyahat etme imkânına sahip olanların daha tehlike altında olduğunu gösteriyor. Diğer taraftan ölüm oranlarına baktığımızda yaşlı nüfusun ölüm oranının ezici ağırlığı, yaşam süresinin arttığı toplumlarda yaşlı nüfus için özel politikalar geliştirilmesi gerektiğini gösteriyor.

* Önlem alma konusundaysa sosyo-ekonomik eşitsizliklerin olduğu ortada. Ayrıca fazla talep alan ürünlerin fahiş fiyata satılması gibi noktalar da düşünülürse toplumların önümüzdeki dönemde bu eşitsizliklere karşı önemli bir sınav vereceklerini söylemek yanlış olmayacaktır.